Kıymetli Okurlarım;
Birçok kişinin aklına denizaltı denince ABD, Rusya, Fransa ve Almanya gibi ülkeler gelir. Aslında Yugoslavya da bu çok stratejik gemilerin önemini çok erken anlayan, bu konudaki en güncel gelişmeleri takip eden, sivillerin çalıştığı Brodarski Enstitüsü ile Deniz Kuvvetleri’nin birlikte çalışarak ve tüm Yugoslav endüstrisinin desteğini alarak 1960larda, benzerlerinden hiç geri kalmayacak Heroj sınıfı ve sonrasında Sava Sınıfı büyük denizaltıları tasarlayarak inşa etmiştir. Bir yandan bugünün Seabed Warfare ihtiyaçları nedeniyle değerleri ve etkileri tüm dünyada çok daha iyi anlaşılan SAT Komandolarının kıymetini çok iyi bilmişler ve onlar için R1 ve R2 isimli ıslak tip SAT intikal araçlarını geliştirmişler ve bu araçları Una ve Sava Sınıfı denizaltıları ile de etkin şekilde taşımışlardır. Tıpkı bugün ABD’nin de Nemesis Projesi ile geldiği nokta gibi.. Bunların ayrıntılarını HI Sutton tarafından yazılan Covert Shores isimli kitabı çok iyi anlatan bir kaynaktır.
Şu ana kadar birkaç tanesi hariç hepsi yurtdışında olmak üzere 3’ü nükleer, 42 tane denizaltıyı gezme şansım oldu. 19m boyunda ve 86 ton dalmış deplasmana sahip, 4 kişilik bir personel ile kullanılarak 6 SAT Komandosunu 200mil uzağa kuru olarak taşıyabilen Una Sınıfı denizaltılar ise benim favori denizaltımdır. İnsansız büyük denizaltılar olan XLUUVlere ilginin arttığı bu dönemde ABD ve İngiltere başta olmak üzere Unaların incelenmeye gelindiğini öğrenme şansım olmuştu.
Denizaltı tasarımı/inşası yapan tersanelerin çok azı hem R1 gibi birkaç yüz kiloluk araçları hem de Sava gibi yaklaşık 1000 tona sahip denizaltıları tasarlayabilir ve inşa edebilir haldedir. Split’deki Brodarski Enstitüsü (Yugoslavya’nın dağılması sonrası önce Çin’e satılmış ve sonra kapanmıştır) ve Brodogradilište specijalnih objekata (BSO) özel araçlar tersanesi bu araçları tasarlamış ve inşa etmiştir. Bir diğer başarı da hem Sava hem de Unalarda çalışan personelin istihdamı olmuştur. Gizli esasıyla küçük yapıda olmalarından ötürü görevdeki yaşam şartları çok daha zorlu olan Unalarda 8 güne varan operasyon yapan personeli teşvik edecek bir takım imtiyazlar sağlanabilmiştir.
Geçtiğimiz sene ramazan bayramında 5000km yol yaparak Yugoslav Denizaltılarının izini sürmüştük ve Slovenya’nın denizaltıcılık gününe şans eseri denk gelmiştik. Bu denizaltılarda görev almış personel ile de tanışma şansını yakalamıştım. Bu sene ise Una sınıfı P913-Zeta Denizaltısı’nın sergilenmekte olduğu PARK VOJAŠKE ZGODOVINE PIVKA (Slovenya-Pivka Military History Park)’ya Denizaltıcılık Gününde (Podmorničarski vikend) bir röportaj için davet edildim.
Müzenin direktörü Sayın Janko Bostjancic’e ve Zeta’nın sorumlusu Silvo Çelhar’a nazik davetleri ve misafirperverlikleri için çok teşekkür ederim.
Katılım sağladığımız podcast’in yayınına bu adresten ulaşabilirsiniz: https://lnkd.in/dQU699F7
