İlk bakışta sıradışı gibi görünen bu denizaltı tasarımı ile aslında Rusların bir hayal kurmadıklarını, anılarını tazelediklerini söylemek mümkün. Sığı su operasyonları için tasarlandığı yazılan denizaltıda Malahit Dizayn Bürosu’nun Sovyetler dönemindeki birçok ilginç icadına yer verildiğini görüyoruz.
21-22 Haziran 2023 tarihlerinde Kronstadt St Petersburg, Rusya’da düzenlenen International Maritime Defence Show’un en ilgi çeken tasarımlarından birisi Rusya’nın en büyük denizaltı dizayn bürolarından Saint Petersburg Malahit Dizayn Bürosu‘nun P-750B konsept denizaltısıydı. Rusya, Lada Sınıfı Denizaltılarda yaşanan gecikmelerden ötürü konvansiyonel denizaltı pazarında Kilo Denizaltıları ile eskiden yakalamış olduğu ünü yitirmekteydi. İlk bakışta göze fütüristik görünen bu yeni denizaltı tasarımı ile Rusya’nın “Bu pazarda ben hala varım!” dediğini görüyoruz.
Evet ilk bakışta sıradışı gibi görünen bu denizaltı tasarımı ile aslında Rusların bir hayal kurmadıklarını, anılarını tazelediklerini söylemek mümkün. Sığı su operasyonları için tasarlandığı yazılan denizaltıda Malahit Dizayn Bürosu’nun Sovyetler dönemindeki birçok ilginç icadına yer verildiğini görüyoruz. Bunları genel olarak amudi dümen üzerinde yer alan, Akula-III Sınıfı Denizaltı’da görmeye alışkın olduğumuz, çekili sonar dizini podu, yine daha önce Akula’da gördüğümüz çift kapaklı bir hangar içerisinden çıkarılabilen swimmer delivery vehicle (Triton-2), kıçta dikey ve başta yatay olarak yerleştirilen taşıma ve fırlatma konteynerlerini sayabiliriz.
Rus P-750 Denizaltı Konsepti
Rus P-750 Denizaltı Konsepti
Tasarımın genel olarak Malahit’in daha önce maketlerini görücüye çıkardığı P-750’den oldukça farklılaştığı görülüyor. Yeni modelde sevk sisteminde köklü bir değişikliğin yapıldığı, SDV hangarı ve transport&launch konteynerlerinin eklendiği ilk dikkati çeken farklılıklardan.
Rus P-750B Denizaltı sevk sistemi
Project 1015 SPLC Pumpjeti
Kilo Sınıfı Alrosa’nın pumpjeti
P-750B’nin Daha önce ilk olarak Project 1015 SPLC ve sonrasında Kilo Sınıfı Alrosa Denizaltısı’nda gördüğümüz pumpjetten farklı, daha kısa bir nozul içerisinde bulunan altı kanatlı pervaneye sahip bir sevk sistemi olduğu dikkati çekiyor.
Rus Akula-III Denizaltısı
Amudi dümenin üstünde yer alan pod, Malahit Dizayn Bürosu’nun Akula III’te kullandığı çekili sonar dizisini (TAS) andırıyor ancak P-750B’nin Akula III’ten çok daha küçük deplasmana sahip olduğu göz önünde tutulduğunda bu sistemin çok daha kompakt bir hale getirilmiş olması gerektiği söylenebilir.
Rusların diğer bir denizaltı dizayn bürosu olan Rubin’in İtalyan Fincantieri ile geliştirdikleri S1000 denizaltısında fuelcell AIP önermişken, bu projede ise 2 adet 400kW’lık kapalı çevrim gaz türbini önerdikleri görülüyor. Kapalı Brayton Çevrimi olarak isimlendirilen bu sistemin mucidi olarak Alman mühendis Helmut Walter referans gösterilmekte ve hidrojen peroksiti kullanarak Type XII Denizaltısında bunu kullandığı bilinmektedir. MTU Almanya’nın kapalı çevrim gaz türbinleri üzerine çalışmalar yaptığı ancak Alman denizaltılarında fuelcellin kullanılmaya karar verilmesi üzerine bu çalışmalara devam edilmediği biliniyor. S. Zimmerman, “Submarine Technologies for the 21st Century” isimli kitabında Amerika Birleşik Devletleri de bu tip gaz türbinleri üzerine 1950lerde başlayarak nükleer enerjiye alternatif olarak çalışmalar yapmış olduğu ancak nükleer tahrikin benimsenmesi üzerine bu teknolojiyi torpido sevk sistemi olarak geliştirmeye devam ettiği ve Mk48 torpidosunun da sevkinde bu sistemi kullandığı bilgisi verilmektedir. Sistem’in Fuelcell ve stirling motoruna nazaran daha gürültülü ve daha az verimli olduğu değerlendirilmektedir. Diğer yandan methanol, ethanol gibi hidrojene nazaran daha kolay temil edilebilen ve sıvı olarak depolanabilen yakıtlarla çalışabiliyor olması operasyonunu daha kolay kılmaktadır.
Bu sistemi Rusların İkinci Dünya Savaşı sonrasında inşa ettikleri Project 617 denizaltısında uygulamış oldukları ancak sonradan nükleer tahrike geçtikten sonra bunu rafa kaldırdıkları bilinmekteydi. Bu sisteme ait ayrıntılar Kormilitsin ve Khalizev’in Theory of Submarine Design kitabında anlatılmaktadır. Yine benzer bir sistem olan MESMA AIP sistemi Fransızlar tarafından Scorpene Denizaltıları’nda kullanılmak üzere geliştirilmiş ancak sonra Fransa’nın Hollanda’ya önerdiği Barracuda’da yerini lithium iyon bataryalara bırakmıştı. Malahit’in bu sisteme ait LOX tanklarını, daha önce sunulan P-750 modelindeki küçük tanklar yerine yine Kormilitsin ve Khalizev’in kitaplarında verdikleri fuelcell LOX’una benzer şekilde mukavim tekne içerisinde dikey duran üç tank olarak sundukları görülmekte.
Rus P-750B Denizaltı Konsepti
P-750B denizaltısının tasarımının en ilginç özelliği baş tarafta üstte iki yana açılan kapakları bulunan büyük bir hangar içerisinden çıkan Spetsnaz Komandolarını intikal için kullanılan Triton-2 aracı. Seabed ve özel servis operasyonlarının eskiye nazaran daha da önem kazandığı bu dönemde bu tip sualtı intikal araçlarını bir çok denizaltı tasarımında görmeye başlamıştık. Ancak genellikle bu araçları denizaltının yelkeninin arkasındaki bir mukavim hangarda görmeye alışkınken Malahit’in bu aracı baş kısımda zatül imlalı (free flooding) ayrı bir hangar içerisinde taşıdığı dikkati çekiyor. Bu sıradışı gibi gözüken uygulama aslında Malahit için yeni bir tasarım değil. Akula Denizaltısı’nda da bir haberleşme podu çok benzer yine iki kapaklı bir hangar içerisinde tutularak taşınmaktaydı.
Rus P-750B Denizaltı Konsepti
Akula Sınıfı Haberleşme Podu Hangarı
Islak tip komando intikal araçları genellikle dalgıçların çalışabileceği sığı sulara göre tasarlanmaktadır. Triton-2’nin de yine düşük basınca dayanacak şekilde tasarlanmış olabileceği ihtimali çok yüksektir. Burada dikkat edilmesi gereken, Triton-2’nin taşındığı operasyonlarda, denizaltının broşürlerde 300m olarak verilmiş olan dalış derinliğinin Triton-2’nin dalış derinliği ile ciddi şekilde sınırlandıracağına dikkati çekmek anlamlı olacaktır.
Triton-2 Komando İntikal Aracı
Triton-2 Komando İntikal Aracı
P-750B’de dikkati çeken diğer bir özellik ise torpido dairesinin bulunmuyor olması. Torpidoların mukavim tekne üzerinde bir bağlantısı bulunmamakta ve dolayısıyla bunların denizaltıya operasyon öncesinde yükleneceği ve sonrada da kullanılan torpidoların yerlerine yenilerinin ancak tekrar limanda konulabildiği anlaşılıyor. Torpido kovanlarının su kesiminin oldukça altında yer alıyor olmaları, denizaltıya torpidoların ancak denizaltıyı çok ciddi şekilde kıça trimlendirerek ya da ancak yüzer havuzda yüklenebileceğini düşündürüyor.
Taşıma ve Fırlatma Konteyneri (Eng: Transport and Launch Container)
Rus P-750B Denizaltı Konsepti
P-750B modelinde önden bakıldığı zaman en çok dikkati çeken özelliklerden birisi de torpido kovan kapaklarının yanında bir sancak bir de iskelede yer alan büyük kapaklar. Bu kapakların ardında üçer tüp şeklinde Malahit’in tasarladığı Transport & Launch Container yer aldığını görüyoruz. P-750B’nin Kalibr füzesi atabildiği iddia edilirken bu konteynerlerde 3.2m boy, 324mm çap ve 400kg ağırlığa kadar light weight torpido, Kalibr’e göre çok daha küçük boyutlu füzeler veya mayın taşıyabileceği değerlendirilebilir. Yine bu konteynerlerden denizaltının kıçında da dikey olarak yerleştirilmiş olarak bulunduğu görülüyor.
P-750B Denizaltısında Malahit’in Sovyetler döneminde kullandığı bir çok ilginç sisteme yer verdiği görülüyor. Ancak uzun süredir yeni bir denizaltı sınıfı inşa etmemiş olan Hollanda ve İsveç gibi Rusların da Kilo sınıfı denizaltıdan sonra Lada Sınıfı denizaltılarda yaşanan sorunlardan ötürü konvansiyonel denizaltı pazarındaki etkileri zayıflamış bulunuyor. Pazarda daha güçlü bir şekilde yer alabilmek ve ihracat potansiyellerini arttırmak için bu yeni sınıf denizaltıyı öncelikle kendi bahriyeleri için finanse edip “proven design” haline getirmeleri gerekeceğe benziyor.
REFERANSLAR
- http://www.hisutton.com/Russian_P750B_Submarine_Design.html
- Y. N. Kormilitsin, ve O. A. Khalizev, “Theory of Submarine Design“, Riviera Maritime Media, 2001
- S. Zimmerman, “Submarine Technologies for the 21st Century”, Kanada, 2000
- http://www.malachite-spb.ru/155/